ประวัติวัดอัมพวันเจติยาราม (ตอนที่ ๒)

ประวัติ
วัดอัมพวันเจติยาราม

โดย

เทพ สุนทรศารทูล



วัดอัมพวันเจติยาราม  จังหวัดสมุทรสงคราม เป็นพระอารามหลวงที่สำคัญ  คู่กันกับวัดสุวรรณดาราราม จังหวัดพระนครศรีอยุธยา  วัดสุวรรณดารารามเป็นวัดต้นพระบรมราชวงศ์จักรี ทางฝ่ายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลก  สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกแห่่งพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงสร้าง  ส่วนวัดอัมพวันเจติยารามเป็นวัดต้นวงศ์ราชินิกุลทางฝ่ายสมเด็จพระอมรินทรามาตย์  สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี  พระราชชนนีของสมเด็จพระอมรินทรามาตย์ทรงสร้าง

เจ้าพระยาวิชิตวงษ์วุฒิไกร(ม.ร.ว.คลี่ สุทัศน์) เสนาบดีกระทรวงธรรมการในสมัยรัชกาลที่ ๕ ได้เรียบเรียงตำนานวัดหลวงในราชอาณาจักร ๑๑๕ วัด ทูลเกล่้า ฯถวายพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ลงพิมพ์ในหนังสือเทศาภิบาลเมื่อ พ.ศ. ๒๔๔๙  กล่าวถึงประวัติวัดทั้งสอแห่งนี้ไว้ดังนี้

"วัดสุวรรณดาราราม อยู่ในกำแพงเมืองเก่าริมป้อมเพ็ชร กรุงเก่า สมเด็จพระบรมมหาไปยกาธิบดีทรงสร้าง รัชกาลที่๑ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกย์  ทรงปฎิสังขรณ์พระอุโบสถแลเสนาสนะ  แลกรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาททรงปฎิสังขรณ์ด้วย รัชกาลที่ ๒ พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย ทำการเปรียญไม่สำเร็จ สำเร็จในรัชกาลที่ ๓
รัชกาลที่ ๔พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงสร้างพระเจดีย์แลพระวิหารไม่สำเร็จ  มาสำเร็จในรัชกาลปัจจุบันนี้  (รัชกาลที่๕) รัชกาลนี้ทรงปฎิสังขรณ์การเปรียญ พระอุโบสถ และกุฎิทั้วสิ้นด้วย...."
"วัดอัมพวันเจติยาราม อยู่เหนือปากคลองอัมพวา  เมืองสมุทรสงคราม ในรัชกาลที่ ๑ สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารีทรงสร้างใหม่  ถึงรัชกาลที่ ๓ พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงปฎิสังขรณ์..."
พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้่าเจ้าอยุ่หัว ได้เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรวัดอัมพวันเจติยาราม คร้ังแรกเมื่อพ.ศ. ๒๔๔๗  สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ เสนาบดีกระทรวงมหาดไทยได้โดยเสด็จพระราชดำเนินด้วยตามหน้าที่ การเสด็จพระราชดำเนินครั้งนั้น เป็นการเสด็จปลอมแปลงพระองค์มาอย่างสามัญชน  ที่เรียกกันว่า  เสด็จประพาสต้น  สมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ได้ทรงนิพนธ์เป็นทำนองจดหมายเหตุของนายทรงอานุภาพมหาดเล็กหุ้มแพร  ถึงเพื่อนชื่อประดิษฐ์เล่าเรื่องเสด็จพระพาสต้นไว้อย่างสนุกสนาน  แต่ได้ทรงกล่าวถึงวัดอัมพวันเจติยารามไว้เพียงสั้นๆ ว่า

 "วันที่ ๒๑ กรกฎาคม เวลาเช้าเสด็จทอดพระเนตรที่ว่าการเมือง  แล้วเสด็จวัดอัมพวัน  กลับถึงที่ประทับเวลาค่ำ...."

พระบาทสมเด็จพระพุทธเจ้าหลวง พระปิยมหาราช ได้เสด็จพระราชดำเนินทอดพระเนตรวัดอัมพวันเจติยารามอีกครั้งหนึ่งเมื่อปีพ.ศ. ๒๔๕๒  และนับเป็นคร้ังสุดท้าย  หลังจากนั้นก็มิได้เสด็จประพาสต้นทอดพระเนตรวัดอัมพวันเจติยารามอีกเลย  จนกระทั่งเสด็จสวรรคต ในปีต่อมา คือวันที่ ๒๓  ตุลาคม พ.ศ. ๒๔๕๓